W dniu 3 kwietnia 2025 r. TSUE wydał wyrok w polskiej sprawie C-213/24, która dotyczyła sprzedaży nieruchomości objętej małżeńską wspólnością ustawową. Sprawa dotyczyła sprzedaży gruntów otrzymanych w darowiźnie, a WSA powziął dwie wątpliwości odnoszące się po pierwsze do kwestii możliwości uznania małżonków za podatników VAT i tym samym opodatkowanie transakcji oraz czy za jednego podatnika VAT można uznać małżeństwo pozostające we wspólności majątkowej małżeńskiej.
TSUE uznał, że osoba fizyczna sprzedająca grunt działająca przy pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który na jej zlecenie dzieli działki na mniejsze, uzbraja je i zmienia przeznaczenie na budowlane – może być uznana za podatnika VAT. W konsekwencji sprzedaż działek wykracza poza zakres zwykłego zarządu majątkiem prywatnym i podlega opodatkowaniu VAT. Stanowisko TSUE w zakresie opodatkowania VAT przeprowadzonych przez małżeństwo transakcji nie stanowi istotnego przełomu w dotychczasowym spojrzeniu na podobne sprawy. Ciekawsze jest natomiast spojrzenie TSUE na drugą kwestię, zgodnie z którą za podatnika prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą można uznać wspólność ustawową istniejącą między małżonkami. Pomimo że Trybunał sam jednoznacznie nie rozstrzygnął, czy tak jest w tym przypadku (a wskazał, że ostateczne rozstrzygnięcie tej kwestii należy do WSA), to już samo zasugerowanie takiej możliwości stanowi precedens. Dotąd bowiem uważano, że każdy z małżonków jest odrębnym podatnikiem VAT i samodzielnie rozlicza podatek.
Zdaniem Trybunału dla właściwiej oceny takiej transakcji ważna jest percepcja osób trzecich (nabywców i organów podatkowych) oraz dzielone przez małżonków ryzyko gospodarcze związane ze sprzedażą gruntów. TSUE zwrócił też uwagę na istniejącą już praktykę krajową dopuszczającą uznanie spółki cywilnej (nieposiadającej osobowości prawnej) za podatnika VAT, odrębnego od każdego ze wspólników.
Konsekwencje płynące z wyroku mogą mieć istotne znaczenie dla wielu podmiotów, zwłaszcza w kontekście rozliczania podatku VAT. W szczególności dotyczy to:
- małżonków sprzedających nieruchomości, zwłaszcza grunty, które były pierwotnie majątkiem prywatnym,
- małżonków, wynajmujących nieruchomości,
- nabywców nieruchomości, najemców mieszkań od małżonków, czy nawet podmiotów korzystających ze służebności na działkach należących do małżonków.
W tym kontekście powstaje istotna wątpliwość, czy organy podatkowe nie będą kwestionować prawa do odliczenia VAT przez te podmioty, jeżeli faktury dokumentujące transakcje zostały wystawione wyłącznie przez jednego z małżonków lub rozliczone według zasady „50/50”.
Wyrok dotyczy sytuacji, w której małżonkowie, działając we wspólności majątkowej i sprzedając nieruchomości w sposób zorganizowany, mogą być uznani za jednego podatnika VAT. Trybunał uznał, że wspólna działalność małżonków może spełniać przesłanki prowadzenia działalności gospodarczej jako jeden podmiot opodatkowany.
Nie zawsze. Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie – istotne są m.in. wspólne działanie, postrzeganie przez osoby trzecie, ryzyko gospodarcze i celowe, zorganizowane działania. Wyrok otwiera możliwość takiej interpretacji, ale nie wprowadza automatyzmu.
Wspólność majątkowa ma istotne znaczenie – jeśli małżonkowie działają wspólnie, inwestują razem i odnoszą wspólne korzyści, mogą zostać potraktowani jako jeden podatnik VAT, mimo że formalnie nie tworzą spółki.
Kupujący mogą nieświadomie nabyć nieruchomość od podmiotu zobowiązanego do rozliczenia VAT. Jeśli małżonkowie działają jak przedsiębiorcy, a nie rozliczą VAT – nabywcy mogą zostać narażeni na odpowiedzialność podatkową lub brak prawa do odliczenia.
Nie, wyrok nie zmienia bezpośrednio przepisów krajowych, ale wpływa na ich interpretację. Organy podatkowe i sądy mogą uwzględniać tę linię orzeczniczą przy rozpatrywaniu podobnych spraw, co może mieć wpływ na praktykę stosowania przepisów.
Masz wątpliwości, jak interpretować wyrok TSUE w kontekście podatku VAT?
Zarówno sprzedający, jak i nabywcy nieruchomości powinni zweryfikować, czy ich działania nie rodzą obowiązków podatkowych. Kancelaria Biegłych Rewidentów CDP oferuje kompleksowe wsparcie w analizie ryzyk VAT oraz w ocenie skutków orzecznictwa unijnego.
📞 Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci zrozumieć konsekwencje i uniknąć niepotrzebnych sporów z fiskusem.
